10 zł, Stanisław August Poniatowski - popiersie

Powiększ

Kod produktu: PAR_972

Ocena

Napisz opinię

Cena: 61,00 zł

Ilość

Dodaj do listy życzeń

Podstawowe parametry:

Data emisji: 18-11-2005

Metal: srebro (Ag 925)

Nakład: 60 000 szt.

Opakowanie: Kapsel

Rok emisji: 2005

Średnica monety: 32 mm

Stan zachowania: L (menniczy)

Waga monety: 14,14 g

Opis produktu

Rewers: Z lewej strony popiersie Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz w tle cień jego profilu. Powyżej napis: 3. Maia, / Roku 1791. Z lewej strony półkolem napis: STANISŁAW AUGUST, z prawej strony półkolem napis: PONIATOWSKI. U dołu z prawej strony napis: 1764-1795.

Awers: Wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-05, pod orłem napis: ZŁ 10 ZŁ, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, poprzedzony oraz zakończony pięcioma perełkami. Pod lewą łapą orła znak mennicy: m/w.

W październiku 1763 roku zmarł król August III Sas z dynastii Wettinów. Już od wielu lat wolna elekcja była fikcją, a wybór króla dokonywał się pod okiem państw sąsiednich, zwłaszcza Rosji. Katarzyna II chciała aby nowym władcą na polskim tronie pozostał ktoś uległy, kto nie myślałby o zagrożeniu rosyjskim interesom. Wybór padł na stolnika litewskiego, Stanisława Poniatowskiego. W czasie sejmu elekcyjnego, w pobliżu Warszawy stało w pogotowiu cztery tysiące żołnierzy rosyjskich. W tych okolicznościach oczywistym stał się późniejszy wybór popieranego przez Rosjan Stanisława Poniatowskiego.

Stanisław Poniatowski, który po elekcji przyjął imię August, był ostatnim królem Polski. Urodził się w roku 1732. W dzieciństwie otrzymał staranne wykształcenie, które uzupełnił podczas zagranicznych wyjazdów, gdzie rozwijał swoje zainteresowania sztuką i nauką. Gdy w wieku 18 lat po raz pierwszy został posłem, mógł na własne oczy zobaczyć rozkład polskiego parlamentaryzmu. Jako król, Poniatowski próbował realizować samodzielną politykę i od razu przystąpił do reform, w wyniku których utworzono komisje skarbową i wojskową, oraz nieznacznie ograniczono liberum veto. W 1765 r. król założył Szkołę Rycerską, pierwszą w kraju szkołę świecką. Modernizatorskie dążenia Poniatowskiego doprowadziły do pogorszenia stosunków z Rosją; w Petersburgu obawiano się, że Rzeczpospolita wymknie się spod wpływów rosyjskich.

Ostatecznie Katarzyna II dopięła swego, a za pretekst do interwencji w sprawy wewnętrzne Polski posłużyła jej kwestia dysydentów. Wojska rosyjskie wkroczyły w końcu na polskie terytorium, a pod ich osłoną zawiązały się dwie konfederacje dysydenckie; jedna w Toruniu, a druga w Słucku. Okazały się one zbyt słabe, toteż rosyjski poseł Mikołaj Repnin doprowadził do zawiązania w 1767 r. przez opozycję magnacką konfederacji w Radomiu.
W 1768 r. zwołano Sejm, na którym zagwarantowano prawa innowierców i ustanowiono tzw. prawa kardynalne, których gwarantem była caryca Katarzyna II. Fakt ten oznaczał faktyczną utratę przez Polskę politycznej niezależności, a w dodatku zahamował reformy zapoczątkowane przez króla.

Nie wszyscy pogodzili się z takim obrotem spraw, bowiem część szlachty przeciwna ingerencji Rosji w sprawy Polski zawiązała w roku 1768 konfederację barską. To z kolei doprowadziło do wojny domowej oraz w dalszej perspektywie do rozbioru. Konfederaci ogłosili bezkrólewie i bezskutecznie próbowali porwać Stanisława Augusta, co dla Rosji, Prus i Austrii stało się pretekstem do dokonania rozbioru Polski w 1772 roku. Stanisław August próbował opóźnić zwołanie sejmu, mającego usankcjonować rozbiór. W 1772 roku sejm rozpoczął obrady, które trwały trzy lata. Poniatowski próbował opóźniać prace, ale w końcu musiał pogodzić się z klęska i utratą części ziem oraz zwierzchnictwem rosyjskiego ambasadora. Władza wykonawcza przeszła w ręce Rady Nieustającej, która miała kontrolować króla i wyręczać go w rządach. Król przystosował się on do nowej sytuacji i wzmacniał swoja pozycję poprzez rozdawanie średniej szlachcie orderów, urzędów i ziem, co miało przysporzyć mu jej poparcia oraz stworzenie stronnictwa opozycyjnego wobec magnatów.

Wiosną 1787 r. Stanisław August spotkał się w Kaniowie z carycą Katarzyną II, kiedy to zaproponował jej sojusz w wojnie z Turcją. Przy okazji wspominał o reformach sejmu, władz skarbowych i wymiaru sprawiedliwości. Jednak efekt rozmowy nie był dla Poniatowskiego zadowalający. W październiku 1788 r. obrady rozpoczął Sejm Czteroletni, zwany też Wielkim. Ówczesna sytuacja międzynarodowa była dla Polski korzystna, ponieważ Rosja i Austria były zaangażowane w wojnę z Turcją. Tymczasem Prusy zadeklarowały poparcie dla polskich reform, co miało na celu skłócenie Polski z Rosją. Sejm zadecydował o zwiększeniu sił zbrojnych, nałożył podatek dla szlachty i duchowieństwa, zreformował sejmiki i uchwalił prawo o miastach. Najdonioślejszym dziełem Sejmu Wielkiego było uchwalenie w roku 1791 Konstytucji 3 Maja. Była to pierwsza tego typu ustawa w Europie, a druga na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych). Wprowadzono pojęcia "narodu" - obejmujące mieszczaństwo i szlachtę - oraz "obywatela". Wreszcie, Konstytucja 3 Maja przekształcała Rzeczpospolitą w monarchię konstytucyjną. Działalność Sejmu Czteroletniego została jednak przerwana przez zbrojną interwencję Katarzyny II, która chciała rozegrać na swoją korzyść nastroje niechętnych Konstytucji magnatów. Podburzeni i zbuntowani magnaci podpisali w Targowicy akt konfederacji, który miał unieważnić Konstytucję. Wkrótce wojska rosyjskie wkroczyły do Polski.

W tym czasie Stanisław August nie wierzył już w możliwość odparcia ataku, a w lipcu 1792 roku przystąpił do targowicy. W styczniu 1793 r. Rosja i Prusy zawarły umowę rozbiorową. W czerwcu 1793 roku w Grodnie zwołano ostatni sejm, który miał zatwierdzić drugi rozbiór. Nie wszyscy jednak pogodzili się z porażką i w marcu 1794 roku doszło do wybuchu powstania kościuszkowskiego, na którego czele stał oczywiście Kościuszko, absolwent założonej przez króla Szkoły Rycerskiej. Pomimo istotnego zwycięstwa pod Racławicami w kwietniu tego samego roku, powstanie upadło w listopadzie. Jego upadek przypieczętowywał ostateczny koniec Rzeczpospolitej. W październiku 1795 roku trzy mocarstwa dokonały ostatecznego rozbioru polskiego państwa, które wymazano w ten sposób z mapy Europy.

Król Stanisław August Poniatowski abdykował miesiąc później, po czym przeniósł się do Petersburga, gdzie 12 lutego 1798 roku dożył końca swoich dni. W 1938 r. jego prochy przewieziono do rodzinnego Wołczyna na Polesiu.