10 zł, 90-lecie Najwyższej Izby Kontroli (NIK)

Powiększ

Kod produktu: PAR_1122

Ocena

Napisz opinię

Cena: 65,00 zł

Ilość

Dodaj do listy życzeń

Podstawowe parametry:

Data emisji: 06-02-2009

Metal: Ag 925 (srebro)

Nakład: 100.000 szt.

Opakowanie: kapsel

Rok emisji: 2009

Średnica monety: 32 mm

Stan zachowania: menniczy

Waga monety: 14,14 g

Opis produktu

Rewers: W środku stylizowany wizerunek obecnej siedziby Najwyższej Izby Kontroli. Pod nim napis: 1919-2009. U góry półkolem napis: 90. ROCZNICA / UTWORZENIA. U dołu półkolem napis: NAJWYŻSZEJ / IZBY KONTROLI.

Awers: U góry wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Z lewej strony orła napis: 10. Z prawej strony orła napis: ZŁ. Poniżej orła owalny hologram zawierający stylizowany wizerunek logo NIK, zmieniający kolor w zależności od kąta patrzenia. Wokół hologramu elementy ozdobne. W otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz oznaczenie roku emisji: 2009. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

Najwyższa Izba Kontroli Państwa, kontynuująca tradycję powstałej w 1809 roku Głównej Izby Obrachunkowej, została powołana 8 lutego 1919 roku na mocy dekretu wydanego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Do zadań NIKP, na czele której stał Naczelnik, należały:

- kontrola rachunków władz cywilnych, wojskowych oraz instytucji i zakładów państwowych,

- kontrola rachunków zakładów, fundacji, instytucji i funduszy niepublicznych, ale dotowanych ze Skarbu Państwa

- kontrola rachunków wyższych jednostek samorządowych i miast.

Trzeciego czerwca 1921 uchwalono ustawę, która w miejsce NIKP powoływała Najwyższą Izbę Kontroli, podlegającą Prezydentowi i niezależną od rządu. NIK składała się z Kolegium NIK, 4 departamentów i Wydziału Personalnego. Kolegium zajmowało się m.in. sprawami związanymi z odwołaniem od orzeczeń Departamentów i Izb Okręgowych, zamykaniem rachunków za rok ubiegły i ustalaniem zasad kontroli. Prezes NIK ustalał liczbę departamentów, w których powoływano kolegia. W skład Kolegium NIK wchodzili: prezes, 2 wiceprezesów i dyrektorzy departamentów wraz z zastępcami. Organem równorzędnym względem departamentów były Izby Okręgowe Kontroli.

Po wybuchu II wojny światowej i po wkroczeniu Niemców na terytorium Polski, przestał funkcjonować aparat państwowy, co dotyczyło także NIK. Po zakończeniu wojny aparat państwowy był kształtowany pod nowy ustrój polityczny. NIK nie została reaktywowana po wojnie – jej funkcje przejęło Prezydium Krajowej Rady Narodowej za pośrednictwem Biura Kontroli. Po 1947 roku, czyli przyjęciu ustawy konstytucyjnej, Biuro Kontroli znalazło się przy Radzie Państwa, która przejęła kompetencje Prezydium. NIK wznowiła działalność na mocy ustawy z 9 marca 1949 roku. NIK miała być organem niezależnym od rządu, podporządkowanym Radzie Państwa, którego głównym celem była kontrola działalności naczelnych władz i urzędów. Ponadto kontrola NIK obejmowała działania terenowych organów administracji i jednostek gospodarki. Podobnie jak przed wojną NIK działała na zasadzie kolegialności. Jej Kolegium tworzyli Prezes NIK i wiceprezesi.

W 1976 roku NIK została podporządkowana Premierowi, przez co straciła swą niezależność, bowiem premier mógł powoływać i odwoływać prezesa NIK. W obliczu protestów społecznych z lat ’80, zmieniono również funkcjonowanie niektórych organów państwa, w tym NIK, której przywrócono konstytucyjne usytuowanie przy Sejmie. Jednak po wprowadzeniu stanu wojennego zwiększono uprawnienia Izby, która od tej pory mogła kontrolować niemal wszystkie aspekty życia obywateli. Po pokojowej rewolucji związanej z obradami Okrągłego Stołu, państwo polskie zaczęło zmierzać w stronę ustroju demokratycznego. Zmiany dotknęły również NIK, której restrukturyzacji i budowaniu w oparciu o model zachodni podjął się powołany w 1991 roku Prezes NIK, Walerian Pańka. W grudniu 1994 roku Sejm uchwalił nową ustawę o NIK, która wprowadzała m.in. kadencyjność Prezesa NIK. Obecnie NIK podlega Sejmowi a do jej zadań należy kontrola działalności organów państwa, NBP, osób prawnych działających na rzecz państwa i organizacji państwowych. NIK dostarcza Sejmowi i opinii publicznej informacji o działaniach państwa, które oceniane są pod kątem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.