10 zł, 450 lat Poczty Polskiej, rok 2008

Powiększ

Kod produktu: PAR_1087

Ocena

Napisz opinię

Cena: 61,00 zł

Ilość

Dodaj do listy życzeń

Podstawowe parametry:

Data emisji: 19-11-2008

Metal: srebro (Ag 925)

Nakład: 135 000 szt.

Opakowanie: Kapsel

Rok emisji: 2008

Średnica monety: 32 mm

Stan zachowania: L (menniczy)

Waga monety: 14,14 g

Opis produktu

Rewers: W środku stylizowany wizerunek gońca pocztowego z XVI wieku. W tle stylizowany fragment miedziorytu z XVII wieku z wizerunkiem zajazdu. U dołu z lewej strony napis: 450/LAT. Pod nim stylizowany wizerunek trąbki pocztowej. Z lewej strony i u góry półkolem napis: POCZTY POLSKIEJ.

Awers: U góry z prawej strony wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. W środku stylizowany wizerunek znaczka pocztowego przedstawiający stylizowane wizerunki gońca pocztowego na koniu, grającego na trąbce oraz drzew, zmieniające kolor w zależności od kąta patrzenia. W tle znaczka stylizowany wizerunek mapy pocztowej oraz z prawej strony fragment wizerunku zegara dyliżansowego. Z lewej strony napis: 10/ZŁ. Pod napisem pionowo oznaczenie roku emisji: 2008. U dołu napis: RZECZPOSPOLITA/POLSKA. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

Podobnie jak to miało miejsce w innych krajach, poczta była początkowo związana z władcą i dworem. Królowie i książęta wykorzystywali posłańców, zwanych komornikami, do przewożenia korespondencji. Środkiem transportu posłańców były wprowadzone przez Bolesława Chrobrego podwody, w ramach których miejscowa ludność była zobowiązana do dostarczenia koni i wozów. Wydawania podwodów odbywało się w domu wójta, burmistrza lub ławnika. Przed wydaniem podwodu należało okazać uprawniający list podwodowy oraz z góry uiścić należność. Komornik nie mógł ominąć miejsca, w którym czekała go wymiana koni. Obowiązek dostarczanie podwód dotyczył zwłaszcza miast królewskich. Jako że był to znaczny ciężar, wiele miast zabiegało o królewskie przywileje zwalniające z bezpłatnych podwód.

Na sejmie warszawskim zniesiono bezpłatne podwody i wprowadzono podatek podwodowy ustalony na 16% wartości szacunkowej nieruchomości lub przedsiębiorstwa znajdującego się w granicach miasta. Wsie musiały płacić podatek w wysokości 6 groszy od łana lub włóki oraz wnosić na cele podatku podwodowego opłaty akcyzowe od napojów alkoholowych wyrabianych na wsi, tak zwane czopowe. Wpływy z podatku podwodowego nie wystarczały jednak na pokrycie kosztów, toteż na sejmie piotrkowskim w 1565 roku wydano nowy uniwersał w sprawie podwód, na mocy którego zmniejszono opłaty za użycie koni i wozu oraz wynagrodzenie przewoźnika. Jednak z powodu trudnej sytuacji ekonomicznej i społecznej wiele miast uchylało się od płacenia, przez co wpływy z podatku były niewielkie. Dlatego w 1576 roku Stefan Batory wydał uniwersał, w którym zagroził „opornym miastom bezpośrednią egzekucję sądową bez uciekania się do uprzednich pozwów na sejm”. Wpływy z podatku podwodowego wzrosły, choć wciąż nie pokrywały kosztów. Oprócz podwód istniały inne urządzenia posłańcze utrzymywane przez klasztory, sądy, miasta, kupiectwo, uniwersytety i możne rody.

Zasadniczą zmianę w organizacji poczty wprowadził Władysław IV. W 1647 roku wydał on ordynację pocztową, która stała się fundamentem działania poczty. Ordynacja zniosła obowiązek dostarczania podwód, nakładając w zamian obowiązek płacenia czterokrotnie podwyższonego podatku podwodowego. Poczta nie była już własnością króla, ale stała się instytucją państwową przeznaczoną dla wszystkich. Ordynacja nie odniosła jednak spodziewanego skutku. Sprawę dodatkowo pogarszały toczące się wojny.

Ożywienie gospodarcze i polityczne w drugiej połowie XVIII wieku sprawiło, że rozwijający się kraj potrzebował dobrze funkcjonującej poczty. W 1764 roku Stanisław August wydał „Uniwersał w sprawie poczty”, który reorganizował pocztę. Pieczę nad naczelnym zarządem poczty przejęła Dyrekcja Generalna Poczty J.K.M., na czele której stał Generalny Dyrektor. Do jego obowiązków należała m.in. rewizja tygodniowych i kwartalnych rachunków oraz dozór nad generalną kasą. Poczta była podzielona na dyrektury: polską, litewską i pruską. Na czele każdej z nich stał generalny poczmistrz. Poczmistrzowie prowadzili stacje pocztowe i byli odpowiedzialni za porządek w instytucji oraz za bezpieczeństwo podróżnych. Przewozem korespondencji zajmowali się piesi o konni posłańcy, którzy od XVI wieku nosili odznaki.

Sieć pocztowa w Polsce została rozbudowana w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy to utworzono trakty, wzdłuż których znajdowały się stacje pocztowe. Stacje te pełniły funkcje urzędu pocztowego i zajazdu oraz miejsca zaprzęgu koni. W 1765 roku Stanisław August wprowadził nową taryfę pocztową, która wprowadzała zasadę równości opłat dla wszystkich korzystających z poczty.

Poczta zyskała duże znaczenie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Dekret Naczelnika z 5 lutego 1919 roku powołał do życia odrębne Ministerstwo Poczt i Telegrafów, co umożliwiło szybką unifikację i rozbudowę spójnego systemu łączności. Było to niezmiernie istotne ze względu na trudną sytuację państwa odradzającego się ze zniszczeń.

Do zadań nowego ministerstwa należało: uruchomienie pocztowej administracji terenowej, zapewnienie ciągłości obsługi przez jednostki eksploatacyjne i komunikacji miedzy tymi jednostkami, ustalenie zakresu usług pocztowych oraz stawek taryfowych.

W 1928 roku dokonano komercjalizacji poczty 1928 poprze utworzenie państwowego przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”. Wszystkie świadczenia (oprócz tych wynikających z ustawy) wykonywane przez PPTiT na rzecz organów państwa miały być opłacane.

Po wybuchu II wojny światowej łączność cywilną włączono do systemu obronnego. Łącznościowcy włączyli się do wojny obronnej – do historii przeszły zwłaszcza obrona Poczty Gdańskiej i twierdzy Modlin.

Po zakończeniu wojny organizacją poczty zajmowało się Ministerstwo Poczt i Telegrafów. Odbudowa struktur była trudna i długotrwała z względu na znaczne zniszczenia spowodowane przez działania wojenne. Do końca 1945 roku udało się jednak utworzyć dziesięć dyrekcji okręgów pocztowych z siedzibami w Warszawie, Lublinie, Krakowie, Katowicach, Olsztynie, Poznaniu, Łodzi, Gdańsku, Szczecinie i we Wrocławiu. Na początku lat pięćdziesiątych rozłączono pocztę i telekomunikację. Aż do 1955 roku PPTiT działała na podstawie przedwojennych aktów prawnych. Zmiany przyniósł dekret z 1955 roku, na mocy którego Ministerstwo Łączności stało się krajowym monopolistą w dziedzinie łączności.

Kolejna restrukturyzacja odbyła się w 1975 roku i była odpowiedzią na zmiany w administracyjnym podziale kraju. Istota tych zmian tkwiła w powiązaniu dotychczasowego szczebla zarządzania z eksploatacją pocztową i telekomunikacyjną. Utworzono wówczas duże obszary wojewódzkich urzędów pocztowych, co przyczyniło się do zwiększenia samodzielności ich dyrektorów i podległych im naczelników. Kolejna reorganizacja przypadła na rok 1987 i związana była z wprowadzanymi wówczas reformami gospodarczymi. Zlikwidowano wówczas Ministerstwo Łączności, a łączność znalazła się w resorcie Transportu, Żeglugi i Łączności. PPTiT wydzielono jako samodzielną jednostkę o ogólnokrajowym zasięgu, kierowaną przez dyrektora generalnego. Działalność instytucji miała opierać się na prawie cywilnym i właściwych mechanizmach ekonomicznych. W 1991 roku ze struktury PPTiT wyłączono część zajmującą się usługami telekomunikacyjnymi i utworzono Telekomunikację Polską. W wyniku komercjalizacji przeprowadzonej 1 września 2006 roku Poczta Polska została przekształcona w spółkę akcyjną.

Źródła: Tomasz Chronowski, Historia Poczty Polskiej, COR Bydgoszcz.