10 zł, 90 rocznica Powstania Wielkopolskiego

Powiększ

Kod produktu: PAR_1089

Ocena

Napisz opinię

Cena:61,00 zł

Opis produktu

Gdy Niemcy otrząsnęły się z wojennej klęski w I wojnie światowej rozpoczęły dążenia do odzyskania dawnej kontroli nad Wielkopolską. Wydawało się, że nie ma szans na ustępstwa z ich strony, dlatego też Polacy przygotowywali się do walki. Jedenastego listopada dała o sobie znać Straż Obywatelska (później: Ludowa), po czym 13 listopada przeprowadzono pierwszą zbrojną manifestację - tzw. "zamach na ratusz". W grudniu gromadzono zapasy żywności oraz przejmowanej od Niemców broni i amunicji. Dwudziestego szóstego grudnia, mimo zakazu ze strony władz pruskich, do Poznania przybył Ignacy Paderewski, dając w ten sposób sygnał, że Polska jest zainteresowana odzyskaniem Wielkopolski. Straż Ludowa szczelnie otoczyła Hotel Bazar, w którym się zatrzymał, uniemożliwiając władzom pruskim wręczenia mu nakazu opuszczenia miasta. Była to pierwsza tak jawna manifestacja wymierzona w Niemców. Ponadto na czas przyjazdu Paderewskiego miasto udekorowano flagami polskimi i transparentami, na których znajdowały się słowa poparcia dla wrogich Niemcom państw Ententy. Następnego dnia, podczas niemieckiej kontr-manifestacji zrywano polskie flagi. Niemcy prowokowali kolejne zaczepki, w wyniku których w różnych częściach miasta wybuchały spontaniczne walki, prowadzone bez zgody Naczelnej Rady. Pierwszy etap walk trwał mniej więcej do 6 stycznia. W pierwszej fazie powstania brakowało doświadczonych dowódców. Oprócz majora Taczaka braki w dowództwie uzupełnili, przybyli z Warszawy, m.in. rotmistrz Zacny, czy kapitan Stanisław Nilski-Łapiński oraz oficerowie doświadczeni w polskich kampanii w armii niemieckiej. Dwudziestego ósmego grudnia komisariat NRL mianował majora Taczaka naczelnym dowódcą powstania. Do tego czasu powstańcy zdołali zdobyć najważniejsze budynki w centrum miasta. Dwudziestego ósmego grudnia udało się opanować cytadelę Grollmana oraz fortyfikacje. Powstańcy praktycznie zdobyli miasto i tego samego dnia zaczęli rozbrajać oddziały niemieckie.

Sukcesem polskich oddziałów były także walki na prowincji, gdzie powiaty same wyzwalały się spod niemieckiej kontroli. Szóstego stycznia powstanie dotarło poza granice Wielkopolski, a mianowicie na Pomorze i Kaszuby. Większość miejscowości Niemcy oddali niemalże bez walki. Niemniej, dochodziło także do regularnych bitew, m.in. o Chodzież, Inowrocław czy pod Zdziechową, gdzie zatrzymano Niemców dążących do zdobycia Gniezna. Oprócz powstańców, patriotyzmem, a także zrozumieniem wykazali się zwykli mieszkańcy wspierający walczących poprzez zbiórki pieniędzy i żywności.

Drugi etap powstania przyniósł wiele zmian, powstały trzy fronty: wzdłuż Noteci, Obry, na granicy ze Śląskiem. Na początku stycznia Niemcy skoncentrowali swoje siły. Wyposażeni w ciężki sprzęt rozpoczęli kontratak ze strony Bydgoszczy. Ósmego stycznia Komitet Naczelnej Władzy Ludowej oficjalnie przejął władzę administracyjna nad przejętymi obszarami. Zmiany po stronie polskie dotyczyły także organizacji wojskowej. Kontrolowany obszar podzielono na siedem wojskowych okręgów. Rozpoczęła się także organizacja regularnej armii, której dowodzącym został generał Dowbor-Mościcki. Do 1918 roku armia Mościckiego liczyła 92 tysiące żołnierzy.

Podczas drugiego etapu powstania udało się zdobyć kolejne miejscowości: Kąkolewo, Rydzynę. Szubin i okolice. Czternastego stycznia powstańcy wystąpili do Paderewskiego pośrednictwo w pertraktowaniu rozejmu, ale już 16 stycznia Niemcy rozpoczęli kontrofensywę i stało się jasnym, że rozejmu nie będzie. Rozpoczęto więc pobór do powstańczego wojska.

Trzeci etap był bardzo trudny dla strony polskiej, ponieważ zreorganizowani Niemcy byli świetnie uzbrojeni. Na szczęście powstańcom udało się odnieść zwycięstwo na wszystkich frontach, w tym w bitwach o Rawicz czy też Miejską Górkę. W lutym pod Kopanicą powstrzymano kolejny niemiecki atak.

Wkrótce do powstańców uśmiechnął się los, który przyniósł korzystne rozstrzygnięcia na arenie międzynarodowej. Czternastego lutego Niemcy rozpoczęły z aliantami negocjacje na temat przedłużenia rozejmu. Warunkiem postawionym przez aliantów, a dokładnie przez francuskiego generała Focha, było włączenie wojsk powstańczych do sił zbrojnych Ententy.

Rozejm podpisano 16 lutego w Trewirze. Niemcy nie pogodzili się jednak z takim stanem rzeczy. Wciąż starali się prowokować kolejne starcia, lecz bezskutecznie. Aby wykazać jedność Wielkopolski z Polską, Armia Wielkopolska została oddana pod dowództwo Piłsudskiego. Niepodległość Polski przypieczętował traktat wersalski. Jego postanowienia weszły w życie 10 stycznia 1920 roku.

Projektant monety: Urszula Walerzak