10 zł, 180 lat bankowości centralnej w Polsce

Powiększ

Kod produktu: PAR_1123

Ocena

Napisz opinię

Cena: 61,00 zł

Ilość

Dodaj do listy życzeń

Podstawowe parametry:

Data emisji: 30-03-2009

Metal: Ag 925

Nakład: 92.000 szt.

Opakowanie: plastikowy kapsel

Rok emisji: 2009

Średnica monety: 32 mm

Stan zachowania: L (menniczy)

Waga monety: 14,14 g

Opis produktu

Rewers: Stylizowany wizerunek Władysława Grabskiego. Z lewej strony napis: 1828/2008. U dołu na tle stylizowanego wizerunku banknotu o nominale 10 złotych z 1919 r. ukośnie faksymile podpisu Władysława Grabskiego. W otoku napis: 180 LAT BANKOWOŚCI CENTRALNEJ W POLSCE.

Awers: U góry wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. U dołu z lewej strony stylizowany wizerunek siedziby Banku Polskiego przy ulicy Bielańskiej w Warszawie. U dołu z prawej strony oznaczenie roku emisji: 2009. Poniżej napis: 10 ZŁ. U góry półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

Pierwszym polskim bankiem centralnym był, działający w latach 1828-1885 i założony przez księcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, Bank Polski. Był on instytucją rządową z prawem do emisji banknotów, udzielania kredytów i obsługi pożyczek zagranicznych. W kolejnych latach swojej działalności Bank finansował budowę dróg w Królestwie Polskim, Cytadeli Warszawskiej oraz górnictwa. W 1869 roku Bank Polski został podporządkowany Ministerstwu Skarbu w Petersburgu, a rok później pozbawiony prawa do emisji banknotów oraz do udzielania kredytów długoterminowych. Pierwszego stycznia 1886 roku Bank postawiono w stan likwidacji, która trwała do 1894 roku. Majątek Banku Polskiego przejął zaś Bank Państwowy Rosji.

W okresie II Rzeczypospolitej koniecznością stało stworzenie własnej instytucji, której można by powierzyć emisję pieniądza w nowym państwie. Tymczasową role takiej instytucji pełniła, utworzona przez Niemców w 1916 roku, Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. Walutą obiegową, aż do wprowadzenia nowej waluty – złotego, miała pozostać marka polska.

W 1919 roku Sejmowi przedstawiono projekt statutu Banku Polskiego oraz wymiany marek na polskie złote. Zamówiono druk nowych banknotów, zorganizowano fundusz na kapitał zakładowy Banku i rozpoczęto zakupy srebra oraz złota. Niestety próby utworzenia niezależnego banku centralnego przypadły na trudny okres odradzającego się państwa polskiego, które musiało uporać się z wojnami o granice kraju, odbudową zniszczeń, unifikacją oraz integracją wszystkich dziedzin życia. Sprawę pogarszała niestabilna sytuacja polityczna i trudna sytuacja ekonomiczna. Ogromne potrzeby finansowe nie mogły być realizowane z dochodów bieżących, tj. z podatków, dlatego PKKP musiała udzielać kredytów zarówno rządowi, jak i przedsiębiorcom. Kredyty pochodzące z emisji doprowadziły do inflacji, która w 1923 roku przekształciła się w hiperinflację. W 1920 roku deficyt budżetu wynosił 58,5 miliarda marek polskich, a w 1923 roku urósł do 113,704 mld. W tym samym czasie wzrosło również zadłużenie skarbu państwa w PKKP – z niecałych 60 mld. marek do ponad 111 mld. Odpowiedzialnością za ten stan rzeczy obarcza się przede wszystkim Sejm, który nie godził się na przeprowadzenie reform: ani na urealnienie obciążeń podatkowych, ani na obniżenie wydatków budżetowych. Upadały kolejne rządy, ale plany reformy finansów nie znajdywały politycznego poparcia.

Pogarszająca się sytuacja spowodowała z czasem destabilizację gospodarczą i niepokoje społeczne. Przygotowania do reform rozpoczęto już w 1923 roku w rządzie Wincentego Witosa, w którym tekę ministra finansów sprawował późniejszy premier, Władysław Grabski. Powołany w grudniu 1923 roku rząd Grabskiego postawił sobie za główny cel reformę finansów i reformę walutową. Gabinet Grabskiego otrzymał od Sejmu specjalne uprawnienia, na okres 6 miesięcy, które miały umożliwić dokonanie reform. Plan Grabskiego zakładał przywrócenie równowagi budżetowej, osiągnięcie równowagi na rynku pieniężnym poprzez ustabilizowanie kursu marki polskiej i wymianę jej na nową walutę (złotego). Program Grabskiego znalazł się w ustawie „O naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej” z 11 stycznia 1924 roku. Jeden z punktów ustawy zakładał powołanie nowego banku emisyjnego.

Dwudziestego stycznia status banku zostało przypieczętowane podpisem Prezydenta RP, a 25 stycznia ukazał się on w Dzienniku Ustaw. Piętnastego kwietnia 1924 roku odbyło się założycielskie zebranie akcjonariuszy oraz obwieszczenie ministra skarbu określające datę rozpoczęcia działalności banku na 28 kwietnia 1924 roku. Utworzenie Banku Polskiego oznaczało likwidację Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, która zamiast działać tymczasowo, działała przez 5 lat.

Do głównych zadań Banku Polskiego S.A. należały: emisja pieniądza, regulowanie obiegu pieniężnego i ułatwienia kredytowe. Bank, jako spółka akcyjna, był w dużej mierze niezależny od rządu, choć realizował jego politykę pieniężną.

Po wybuchu II wojny światowej Ignacy Matuszewski i Henryk Floyar-Rajchman uratowali cały zapas złota i dewiz Banku Polskiego, wywożąc je do Francji. Do czerwca 1940 roku siedzibą Banku był Paryż, a następnie, po francuskiej kapitulacji, Londyn. W 1946 roku siedzibę władz Banku wraz z depozytami przeniesiono z powrotem do Warszawy. W 1945 roku Rząd Tymczasowy powołał do życia Narodowy Bank Polski, przez co Bank Polski nie wznowił już działalności. Ostatecznie zlikwidowano go w 1952 roku.

Z początku Narodowy Bank Polski działał pod nadzorem ministra skarbu. Do NBP trafiło wielu pracowników Banku Polskiego, a nowy bank przejął zasady zawarte w statucie BP. Początkowo uważano, że bank będzie bankiem emisyjnym, ale nowy ustrój gospodarczy, oparty na gospodarce centralnie planowanej, zweryfikował te plany. Już w 1946 roku NBP powierzono kontrolę finansową i bezpośrednie finansowanie górnictwa, hutnictwa i przemysłu włókienniczego. Do lat osiemdziesiątych NBP został monopolistą w kwestii emisji pieniądza, udzielania kredytów i gromadzenia oszczędności. Polski złoty stał się w tym czasie walutą niewymienialną na inne waluty, a także, z racji niedoborów na rynku, był on trudno wymienialny na towary. Z tego względu był on wypierany przez waluty obce, choćby przez dolara.

Mimo to pod koniec lat osiemdziesiątych złoty odzyskał funkcję waluty narodowej, a NBP rolę banku centralnego. Reformy podjęte przez ostatni rząd PRL, które wprowadzono w latach 1988-1989, zakładały m.in. „uwolnienie cen”, co doprowadziło do gwałtownego wzrostu inflacji. System wymagał, nie tyle naprawy, co wprowadzenia nowego systemu – opartego na gospodarce rynkowej. Tworzeniu podstaw gospodarki rynkowej towarzyszyła zmiana ustroju politycznego. Polska stawała się państwem demokratycznym, a używane wówczas słowo „transformacja” dotyczyło w zasadzie wszystkich dziedzin życia.

Naprawę finansów i gospodarki powierzono wówczas wicepremierowi i ministrowi finansów, Leszkowi Balcerowiczowi. Przyjęty wówczas program stabilizacyjny zakładał: działania na rzecz zrównoważenia budżetu, liberalizację i urealnienie poziomu cen, kontrolę poziomu płac w sektorze państwowym, wprowadzenie ograniczonej wymienialności złotego i ujednolicenie kursu walutowego. Inflację udało się dość szybko zbić z poziomu czterocyfrowego do poziomu dwucyfrowego.

W 1995 roku przeprowadzono denominację złotego. Unormowanie sytuacji płatniczej zapoczątkowało kształtowanie kursu złotego na rynku walutowym oraz zapewniło polskiej walucie status waluty wymienialnej na rynku międzynarodowym.

W 1997 roku przyjęto nową Konstytucję, która zapewniła NBP mocna pozycję wśród instytucji publicznych oraz związała politykę prowadzoną przez NBP z nową instytucją, Radą Polityki Pieniężnej. Ponadto, nadzór nad sektorem bankowym powierzono Komisji Nadzoru Bankowego. Konstytucja zapewnia Narodowemu Bankowi Polskiemu niezależność od wpływów politycznych.

Źródła:

Cecylia Leszczyńska, Rzut oka na dzieje polskiej bankowości centralnej, Narodowy Bank Polski, Departament Komunikacji Społecznej, 30 marca 2009.

Historia bankowości centralnej w Polsce, www.newtrader.pl