Konstytucja 3 maja została uchwalona w 1791 roku i była pierwszą w Europie i drugą na świecie (zaraz po konstytucji amerykańskiej z 1787 roku) w pełni nowoczesną, spisaną ustawą zasadniczą regulującą ustrój prawny. Poszczególne ustępy i zapisy zaprojektowane zostały w takim kształcie, aby doprowadzić do możliwie sprawnej likwidacji systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów opartego na demokracji szlacheckiej i wolnej elekcji. Konstytucja 3 maja zmieniła ustrój Rzeczypospolitej na monarchię dziedziczną. Podjęcie tego kroku miało doprowadzić do ograniczenia demokracji szlacheckiej poprzez m.in. odebranie prawa głosu szlachcie nieposiadającej, zrównanie praw politycznych mieszczan i szlachty, otoczenie warstwy chłopskiej opieką państwa (ograniczenie nadużyć ze strony warstw posiadających). Konstytucja 3 maja zniosła zasadę Liberum veto, dającą prawo każdemu z posłów uczestniczących w posiedzeniu do zerwania obrad Sejmu i unieważnienia podjętych na nim uchwał. Przyjęcie ustawy zasadniczej w powyższym kształcie doprowadziło do utworzenia się opozycji w obozie republikanów oraz do wzrostu wrogości ze strony Imperium Rosyjskiego, które od 1768 roku było protektorem i gwarantem nienaruszalności ustroju Rzeczypospolitej. Konstytucja obowiązywała jedynie przez 14 miesięcy, o jej zniesieniu zadecydowała przegrana z wojskami rosyjskimi i konfederacja targowicka. W konsekwencji tych wydarzeń doszło do wybuchu powstania kościuszkowskiego, którego upadek przesądził o III rozbiorze Rzeczypospolitej Polskiej i utracie niepodległości na okres 123 lat. Jak zanotował Ignacy Potocki (jeden z autorów ustawy): „[Konstytucja 3 maja] była ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.