10 zł, 750-lecie lokacji Poznania

Powiększ

Kod produktu: PAR_886

Ocena

Napisz opinię

Cena: 77,00 zł

Ilość

Dodaj do listy życzeń

Podstawowe parametry:

Data emisji: 05-03-2003

Metal: Ag 925

Nakład: 39 000 szt.

Opakowanie: Kapsel

Rok emisji: 2003

Średnica monety: 32 mm

Stan zachowania: L (menniczy)

Waga monety: 14,14 g

Opis produktu

Rewers: Z prawej strony fragment stylizowanego miedziorytu z XVII wieku przedstawiający zabudowę miejską. Z lewej strony pieczęć z herbem Poznania. Pod pieczęcią daty: 1253-2003. Z lewej strony półkolem napis: 750-LECIE LOKACJI POZNANIA.

Awers: Z prawej strony wizerunek drzwi gotyckiego kościoła Najświ«tszej Marii Panny, z lewej strony pieczęć Przemysła I. Nad pieczęcią wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej oraz oznaczenie roku emisji: 2003. Poniżej pieczęci napis: 10 ZŁ. U góry półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lewą łapą orła znak mennicy: m/w.

Projektant: Urszula Walerzak

Już w X wieku Poznań był jedną z głównych rezydencji książęcych. W 968 roku znajdowało się tam pierwsze polskie biskupstwo, na czele którego stał biskup Jordan. Po tym, jak Gniezno i Poznań zostały zniszczone w wyniku najazdu czeskiego księcia Brzetysława w 1038 roku, Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa, przez co cała Wielkopolska straciła na znaczeniu. Sto lat później miało miejsce rozbicie dzielnicowe kraju, a Poznań stał się siedzibą książąt wielkopolskich. Gród rozwijał się następnie w XII i XIII stuleciu. Najpierw za sprawą osad rzemieślniczych, które powstały wokół grodu, a później dzięki powstaniu szlaku handlowego z Prusami, prowadzącego przez gród.

Lokacja miasta na prawie magdeburskim nastąpiła w 1253 roku z rąk Przemysła I i Bolesława Kaliskiego, książąt wielkopolskich, a założycielem Poznania i pierwszym jego wójtem był Tomasz z Gubina. Od wielkopolskich władców otrzymał on tereny na lewym brzegu Warty, które były otoczone osadami: Winiary, osadą z kościołem Św. Wojciecha, Muszą Górą i Rybakami. Na terenie otrzymanym przez Tomasza z Gubina znajdowała się, należąca wcześniej do Dominikanów, osada z kościołem św. Gotarda. Wciąż jednak pozostały niezabudowane tereny, na których można było zaplanować miasto od podstaw. Zgodnie z ówczesnymi koncepcjami urbanistycznymi centralnym punktem nowego miasta stał się plac handlowy z budynkami publicznymi oraz główny kościół. Ulice zbudowane na planie szachownicy, a całość otoczono murem z trzydziestoma wieżami i basztami. Do nowego miasta prowadziły cztery bramy: Wielka i Wodna od wschodu, Wrocławska od południa i Wroniecka od północy.

W XIV wieku Poznań stał się siedzibą starosty generalnego Wielkopolski i stolicą województwa, dzięki czemu pod koniec tego samego stulecia był jednym z najważniejszych ośrodków handlowych na szlaku z Litwy do Niemiec.

Pod koniec panowania dynastii Piastów miasto uniezależniło się od władzy książęcej, wykupując urząd wójtowski – od tamtej pory miastem rządzili Rada Miejska i burmistrz. Dynamiczny rozwój gospodarczy o polityczny sprawił, że miasto zaczęło uniezależniać się nie tylko od władzy państwowej, ale także i kościelnej. Przejawem tej autonomii była prowadzona przez miasto polityka; w sporze wielkopolskiego księcia Władysława Łokietka z Wacławem Czeskim Poznań poparł tego drugiego. Nie było to jednak korzystne posunięcie, ponieważ zrodziło konflikt nie tylko z Łokietkiem, ale również z jego następcą Kazimierzem Wielkim. Przez to aż do śmierci ostatniego z rodu Piastów w 1370 roku Poznań nie mógł liczyć na dodatkowe przywileje. Co więcej, decyzją króla stracił również szlak handlowy, który, z ominięciem Poznania, poprowadzono przez Kalisz. Mimo tego Poznań nie stracił ani na znaczeniu politycznym ani gospodarczym. Miasto zachowało status największego w Wielkopolsce. W 1343 roku stało się gwarantem pokoju kaliskiego (zawartego z Krzyżakami), co potwierdza silną pozycję na politycznej mapie kraju u schyłku XIV wieku. Kolejne stulecie można również uznać za udane dla tego miasta, cieszącego się sympatią króla Władysława Jagiełły. W 1410 roku władca nadał miastu wiele przywilejów, w tym prawo bicia własnej monety.

Wiek XVI określany jest mianem złotego wieku Poznania, który tak jak cała Rzeczypospolita, korzystał z dobrej koniunktory gospodarczej. Na przełomie XVI i XVII wieku miasto liczyło około 20 tysięcy mieszkańców i straciło swój niemiecki charakter. Poznań był wówczas największym i najważniejszym polskim miastem po Gdańsku, Krakowie i Lwowie.

Kryzys nadszedł na przełomie XVII i XVIII wieku i wynikał głównie z konfliktów zbrojnych prowadzonych przez Rzeczypospolitą. Najbardziej dotkliwa była oczywiście wojna ze Szwecją, która w latach 1655-1657 przyniosła Polsce Potop i w 1703 roku okupację (w czasie wojny północnej). Wojny prowadzone były w dużej mierze na terenie polskiego państwa, co musiało odbić się na jego kondycji, a więc i na kondycji polskich miast, w tym Poznania. Miasto poniosło olbrzymie straty gospodarcze, polityczne i kulturalne. Liczba mieszkańców Poznania w XVIII wieku spadła do 7 tysięcy - z 20 tysięcy w XVII wieku.

Spokój nastał dopiero po zakończeniu wojny północnej w 1721 roku, ale rozwój gospodarczy nastąpił dopiero w drugiej połowie XVIII stulecia, wraz z uprzemysłowieniem miasta. Istotne dla tego rozwoju było również powołanie Komisji Dobrego Rozwoju pod przewodnictwem wielkopolskiego starosty generalnego Kazimierza Raczyńskiego. Dzięki jej działaniom udało się odbudować wyniszczone wojnami miasto, zreorganizować cechy, jarmarki i znieść ograniczenia wyznaniowe w wielonarodowościowym tyglu, jakim był wówczas Poznań.

Wkrótce jednak nastąpił 123 letni okres rozbiorów. W 1793 roku cała Wielkopolska znalazła się w granicach państwa pruskiego. Niemcy rozpoczęli swoje rządy w Poznaniu od stworzenia nowej koncepcji urbanistycznej: rozebrano mury obronne i włączono do miasta sąsiadujące z nim tereny. Wybudowano następnie nowe fortyfikacje, zwane dziś Cytadelą. Nowe mury obronne wyznaczyły także nowe granice miasta, powodując jednak zahamowanie jego rozwoju przestrzennego.

Początek XIX wieku to zastój gospodarczy Poznania. Jednocześnie stosunku polskich i niemieckich mieszkańców miasta układały się poprawnie. Sytuacja zmieniła się po upadku powstania listopadowego w 1831 roku, po którym nasiliły się represje polskiej części ludności. Niemcy próbowali wyplenić polski język, co spotkało się z polskim oporem i nasileniem działalności spiskowej wśród Polaków, która dała o sobie znać podczas powstań wielkopolskich z lat 1846 i 1848.

W latach czterdziestych XIX wieku przyszła dobra koniunktura gospodarcza, która pomogła Polakom rozwijać myśl naukową, społeczną i polityczną – w mieście prowadzono działalność wydawniczą, powstała Biblioteka Raczyńskich, Towarzystwo Sztuk Pięknych i Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (powstałe w 1857 roku). W 1870 roku powstał także pierwszy stały polski teatr. Miasto rozwijało się także pod względem przemysłowym i infrastrukturalnym: w 1831 roku zbudowano wodociągi, 1855 roku powstały zakłady Hipolita Cegielskiego a od 1898 roku po mieście można było podróżować tramwajem elektrycznym.

Na przełomie XIX i XX wieku miasto przeżywało rozwój terytorialny za sprawą zgody władz niemieckich na rozbiórkę ogromnych, ograniczających miasto fortyfikacji. Do miasta przyłączono okoliczne wsie: Jeżyce, Wildę, Łazarz z Górczynem i Sołacz, których tereny następnie zabudowano.

Dwudziestego siódmego grudnia 1918 roku w Poznaniu wybuchło powstanie wielkopolskie. Zakończyło się ono rozejmem w Trewirze, który wyznaczył linie demarkacyjne wzdłuż terenów wyzwolonych w powstaniu. Nowe granice wyznaczone w wyniku tego powstania miały mieć spore znaczenie w kontekście międzynarodowych rokowań powojennych. Powstanie wielkopolskie było także jedynym zwycięskim powstaniem narodowowyzwoleńczym w polskiej historii.

Wolny Poznań przeżył okres dynamicznego rozwoju gospodarczego i przestrzennego w czasach międzywojennych. Do 1939 roku liczba ludności wzrosła do poziomu 275 tysięcy mieszkańców.

Dziewiątego września 1939 roku, gdy do miasta wkroczyły wojska niemieckie, rozpoczęła się pięcioletnia okupacja Poznania. W tym czasie z miasta wysiedlono 75 tysięcy Polaków, na miejsce których sprowadzono około 100 tysięcy Niemców. Pozostała w mieście ludność polska narażona była na liczne, zwykle nieuzasadnione represje. Największym zagrożeniem było osadzenie w obozie w Żabikowie, lub w obozie pracy wychowawczej. Okupant stosował także karę śmierci oraz zsyłki do obozów koncentracyjnych. Mimo represji i przerzedzenia szeregów polskiej inteligencji w mieście rozwijała się działalność podziemna, główną organizacja podziemną była „Ojczyzna” pod kierownictwem księdza Józefa Prądzyńskiego. Chociaż Poznań uniknął poważnych zniszczeń w trakcie okupacji, to ucierpiał znacząco podczas walk Armii Czerwonej z Niemcami na przełomie stycznia i lutego 1945 roku.

Po wojnie i zdobyciu władzy przez komunistów kraj zyskał impuls do rozwoju za sprawą Planu Sześcioletniego. Potem przyszła jednak stagnacja, a także zaostrzenie terroru komunistycznej władzy. Ponadto, aby zrównoważyć wskaźniki gospodarcze władze, m.in. śrubowały normy pracy. Stało się to bezpośrednią przyczyną wybuchu strajku w zakładach Hipolita Ciegielskiego (ówczesne zakłady im. Józefa Stalina) w czerwcu 1956 roku. Był to pierwszy przejaw niezadowolenia polskiego społeczeństwa z władzy sprawowanej przez komunistów i pierwszy, tak jawny sprzeciw wobec tej władzy. Protesty zostały krwawo stłumione, ale Polacy nie dali się zastraszyć. Nieudolna polityka gospodarcza komunistów powodowała wzrost społecznego niezadowolenia i w rezultacie kolejne strajki. Społeczna frustracja, chęć poprawy jakości życia, wreszcie dążenie do wolności ziściły się najpierw poprzez „Solidarność”, a potem w wolnych wyborach 1990 roku.

Od czasu transformacji ustrojowej Poznań przeżywa okres dynamicznego rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Na początku XXI wieku jest on jednym z największych i najważniejszych miast w Polsce.